محمد امین صالحی ؛ همانطور که در گزارش‌های پیشین، به بررسی مسائل و مشکلاتی که در خصوص اسناد خزانه اسلامی بانکی پرداخته بودیم، این بار نیز بر آن شدیم که این مسئله را پس از گذشت چند ماه مجددا یادآوری کنیم. اهمیتی که سبب شد تا این موضوع را پررنگ کنیم، زیان مستمری است که از چند وجه وارد کرده است؛ همانطور که پیش از این نیز عنوان شد، این اوراق به دلیل عدم پذیرش در بورس، راه خود را به سوی بازارهای سیاه و غیرشفافی منحرف کرد که جز متضرر شدن پیمانکاران و به تبع آن دولت، ثمری نداشت. مشکل اصلی مسئله این است که سازمان بورس به جای یافتن راه حلی برای مشکلات، صورت مسئله را پاک کرده و از عرضه ای اوراق در بورس خودداری کرد. درحالی که برخی از همان سرمایه‌ها، توسط افراد سودجو به سمت سوء استفاده از این فضا سوق پیدا کرد.
همه ناراضی هستند
به گزارش رادیوسهام ، یکی از مدیران ارکان، پیش از این نیز در خصوص چرایی ممانعت سازمان از پذیرش این اوراق در بورس، گفته بود که فشار برخی از افراد شاخص به سازمان بورس، علت اصلی تصمیم سازمان در خصوص توقف عرضه‌ها بود.
وی با تاکید بر اینکه سازمان باید مجوز ورود این اوراق به بورس را بدهد، عنوان کرده بود که با نگاه به تجربه چند ماه اخیر باید دریافت که توقف پذیرش اوراق و عرضه اولیه سهام، تاثیری بر بهبود فضای بازار نداشته است، چرا که عرضه کننده اوراق، پیمانکارانی هستند که اگر مشاهده کنند قیمت‌ها معقول نیست، آن را عرضه نمی‌کنند. در نتیجه به دلیل اینکه ما جلوی پذیرش آن را در فضای رسمی گرفته‌ایم، در یک فضای غیر عادلانه و با نرخ تنزیل بالا معامله می‌شود. این مدیر ارکان بازار سرمایه با ابراز نارضایتی شدید از این روند، خاطرنشان کرده بود که ادامه این مسیر زیبنده بازار سرمایه و فضای اقتصادی کشور نیست و تمامی فعالان، تصمیم سازان و مجریان بازار سرمایه از این روند ناراضی هستند و معتقدند که در حق پیمانکاران و بدهکاران اجحاف می‌شود و آنها بدهی‌های خود را با نرخ‌های بیشتر از بازار دریافت می‌کنند.
راه حل اوراق بدهی؛ هدایت جریان حجیم و جدید خارجی
اما ابوالفضل شهرآبادی، معاون تامین مالی تامین سرمایه لوتوس پارسیان نیز در این باره معتقد است که از چند زاویه می توان به موضوع نگاه کرد؛ یک زاویه این است که سازمان بورس عرضه این اوراق را به دلیل جمع شدن نقدینگی از بازار، که باعث کاهش معاملات و پایین آمدن شاخص شده بود، انجام نمی‌دهد. حتی در اواخر سال گذشته درصدد بودیم که ۶۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر کنیم، اما سازمان به اشکال و بهانه‌های مختلف اجازه این کار را نداد، بزرگترین دلیل آن هم مسئله جمع شدن نقدینگی از بازار بود.
وی با اشاره به اینکه این مسئله تنها به دلیل کوچک و کم عمق بودن بازار رخ داده است؛ گفت که یعنی بازار چنان کوچک و کم رونق بوده و منابع مالی اندکی در آن وجود دارد، که به محض انجام دو عرضه بزرگ، بازار خشک می‌شود. شهرآبادی تصریح کرد که از یک طرف می‌گوییم بازار بدهی را رونق دهیم، چراکه راه توسعه صنعت و کمک به تامین مالی صنعت و دولت، بازار بدهی است، از طرفی تا بازار بدهی رونق پیدا می کند، بازار سهام خشک می شود. این روند تا وقتی که بازار کوچک باشد، به همین منوال باقی خواهد ماند. وی با اشاره به اینکه راه حل بلند مدت حل و فصل این معضل، بزرگ شدن بازار است، گفت که حجم ۴۰۰ هزار میلیارد تومانی بازار باید به ۱۰۰۰ میلیارد تومان برسد تا در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشیم. معاون تامین مالی تامین سرمایه لوتوس پارسیان در ادامه افزود که طبیعتا انجام این کار، نسبتا بلند مدت و یا میان مدت است و در عین حال برنامه ریزی خاصی هم نیاز دارد که راه حل سریع و کوتاه مدتش نیز ورود سرمایه گذار خارجی است. در این شرایط خاصی هم که هستیم دل بستن به این موضوع امیدی دور از ذهن است. ولی شاید راه حل‌هایی که همه کشورها در خصوص آوردن منابع خارجی و حجیم بکار بستند، در بازار ما هم اثر بخش باشد. شهرآبادی با اشاره به اینکه ما باید بتوانیم این منابع را به سمت اوراقی که عمدتا با نرخ‌های مناسب عرضه می‌شوند، هدایت کنیم، عنوان کرد که اما آقای محمدی برای حل و فصل این مسئله و نجات بازار، راه حلی را اتخاذ کردند که منجر شد به متضرر شدن پیمانکاران و کاهش فعالیت‌های عمرانی که نتیجه‌ای جز ضعیف شدن قدرت دولت در این بخش نداشت. وی همچنین خاطرنشان کرد که توقف عرضه‌ها تاثیر مستقیمی در فعالیت‌های عمرانی کشور دارند، منتهی سازمان بورس عنوان کرد که مسئولیتی در این خصوص ندارد.
شهرآبادی خاطرنشان کرد که از سوی دیگر با عرضه نشدن این اوراق در بورس، افراد غیر موجهی از موقعیت استفاده کرده و با راه‌اندازی یک بازار سیاه فاسد، مسبب متضرر شدن پیمانکاران شدند. وی گفت افتخار بازار سرمایه این بود که فساد در آن بسیار کمتر از نقاط دیگر رخ می‌دهد است، ولی حالا مشاهده می‌شود که عده ای از این فضای آشفته و بسیار وسوسه کننده استفاده کرده و به فساد دامن می‌زنند. معاون تامین مالی تامین سرمایه لوتوس پارسیان با اشاره به اینکه سازمان بورس باید راهکاری برای هدایت جریان نقدینگی سرگردان جامعه به سمت این اوراق انجام دهد، با ذکر مثالی گفت که باید با راه‌اندازی بازارهایی نظیر SME یا رویکردهای دیگر، فضا را برای جمع‌آوری اینگونه منابع هموار کند. همچنین باید ساختاری را ایجاد کند که با همین نرخ تنزیل در بازار فروخته شود تا دیگر شاهد فساد نباشیم. تا اگر سودی در اثر تنزیل این اوراق ایجاد شود، این سود به جیب سرمایه گذاران و نه دلال‌ها برود. شهرآبادی همچنین عنوان کرد که یکی دیگر از مزیت‌های این روش این است که می‌تواند سبب شود به صورت خودکار، نرخ تنزیل این اوراق کاهش یافته و رقابت واقعی‌تر شود. این کار هم تنها با انجام تبلیغات مناسب بر این اوراق امکان پذیر است تا بتوانند بخشی از سرمایه‌های جامعه را جدای از نقدینگی موجود در بورس، وارد آن کنند.
این روند معیوب است
مهدی بنانی، مدیرکل مدیریت بدهی‌ها و تعهدات عمومی دولت هم در خصوص مشکلات پیرامون عدم پذیرش سخاب در بورس با اشاره به حجم ۱۲ هزار میلیارد تومانی اسناد خزانه اسلامی بانکی گفته بود که سازمان بورس دلیل ممانعت خود از پذیرش این اوراق را مشکلات و نوساناتی که در بازار سهام رخ داد، عنوان کرده است.
بنانی در خصوص راه افتادن بازار سیاه این اوراق و معامله آن در یک فضای غیرشفاف گفته بود تا زمانی که در بازار سرمایه خرید و فروش ثانویه این اوراق آغاز نشود، این مسائل به قوت خود باقی خواهند ماند. در عین حال این اوراق متعلق به شخصی است که به نامش ثبت شده و تنها اجازه نقل و انتقال محدودی را برای این افراد در نظر گرفته‌اند که بتوانند آن را در سیستم بانکی معامله کنند. حال آن که فردی اگر بخواهد اوراق تحت اختیار خود را با قیمت پایین تر به فروش برساند، به دولت بازنمی‌گردد و خود آن پیمانکار صاحب اختیار است. وی خاطرنشان کرده بود که البته بر این باور هستیم که این روند معیوب بوده و مشکل دارد، اما به دلیل مشکلاتی که در بازار سرمایه رخ داده است، سازمان بورس اجازه انتشار این اوراق را نداده و به ناچار وارد چنین فضایی شده‌ایم.